به گزارش تارا نیوز/ زهره رزمی آذر: امروز دوشنبه ۱۶ مهرماه ۱۴۰۳ اصحاب رسانه در یک نشست صمیمانه کنار هم گرد آمدند تا سخنان محمد باقرهوشیار مدیرعامل بنیاد خیریه فاتح را بشنوند و اینکه از برگزاری بزرگداشت محمد صادق فاتح در کرج خبر دهد.

به راستی چرا خدمات این مرد بزرگ مغفول ماند؟ مردی که با همت و پشتکار شهرها و استان هایی را آباد کرد که در تجارت و صنعت در زمان خود حرف اول را می زد و باعث رونق اقتصاد و بازار کار در کرج در زمان پیش از انقلاب شد. مردی که با سرمایه و پشتکار خود پایه‌ی صنعت کشور را نیز تقویت کرد همچنانکه آثار درختان کوچه باغها با طبیعت زیبا و بکرش و صنعت کسب و کار در کرج باقی است و هنوز از اقدامات موثر او سخن می گویند.

این تاجر یزدی  که در سال  ۱۲۷۷ متولد شد و باعث پیشرفت کرج بود، این مرد بزرگ زمانی پا به کرج  گذاشت  که در یزد درگیر خشکسالی، قحطی و بیکاری می شود و بناچار با گروه هایی از یزدیان برای یافتن مکانی مناسب به جهت اسکان و سرمایه گذاری به منطقه کرج مهاجرت می کند.

ودر آخر نیز فاتح قلب مردم کرج، یکی از بزرگترین و ثروتمندترین خیران ایرانی می شود و اینکه چه خدمات ارزنده ایی به کشور خود می کند جای تامل و شنیدنی است.

ایشان کارآفرینی می شود که تجارت، صنعت، شهرسازی و فعالیت‌ های گسترده خیریه را با هم تلفیق می کند و در نهایت مؤسس منطقه جهانشهر کرج و کارخانجات بسیاری چون جهان چیت و روغن نباتی جهان و…. را پایه گذاری می کند.

فاتح کرج از کجا آغاز کرد

وی فعالیت تجاری خود را از غرفه پدر آغاز می کند، سپس به تجارت فرش به  بیرجند می رود. اوایل سال ۱۳۰۰ ه.ش وارد مشهد می شود و با یکی از فرزندان دایی خود از خاندان لاری به کار تجارت می پردازد.

بعد از دو سال و با توسعه کارش به مشهد رفت و باتوجه به صداقت در کار خیلی زود به یکی از تجار مهم و خوش نام این شهر تبدیل شد و  شرکت نفت براساس همین اعتبار، نمایندگی فروش نفت و بنزین خراسان را به او واگذارمی کند.

حضور فاتح در مشهد چندان طولانی نشد و به تهران بازگشت و با راه اندازی تجارتخانه در تهران سفرهای متعددی را به هندوستان، ژاپن و اروپا  می کند و پس از این سفرها به صورت گسترده وارد تجارت چای می شود و به همراه برادر زنش شرکت چای جهان را راه اندازی کرد و پس از فعالیت های بسیاری در حوزه کشاورزی در منطقه شمالی نیز در دهه ۲۰ با توسعه کار در لاهیجان و رامسر هم دو کارخانه فرآوری چای  میخرد که کارخانه لاهیجان در سال ۴۵ به شرکت گلستان فروخته می شود.

فاتح به کرج می آید

و پس از مدت ها تلاش در مناطق مختلف کشور در سال های پس از جنگ ‌دوم ‌جهانی به کرج مهاجرت می کند و سبب رونق ایران شهر می شود. ازمهمترین تاثیر فعالیت های اقتصادی فاتح، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در کرج بود چراکه فاتح بنیان‌گذار تعدادی محله واقع در شهر کرج از جمله جهانشهر، کوی کارمندان شمالی، کوی کارمندان جنوبی و چهارصد دستگاه بود که مقدار زیادی از این زمین‌ها را میان کارگران و کارمندان کارخانه‌ها و شرکت‌های خود تقسیم می کند. و در نهایت تأسیس هفت کارخانه و کارگاه صنعتی در کنار سایر صنایع کرج، موقعیت این شهر را در رتبه‌بندی مناطق صنعتی  در ایران بالا  می برد.

جهان چیت سرآغاز فعالیت هایش

فاتح کارخانه «جهان‌چیت» را در ۱۳۳۵ تأسیس می‌کند سایر فعالیت هایش عبارتند از تأسیس کارخانه «روغن نباتی جهان» در سال ۱۳۳۶ و تأسیس «کارگاه بافندگی خانوادگی» در سال ۱۳۴۱ ،  تأسیس کارخانه «یخ‌سازی جهان» در سال ۱۳۴۲ تأسیس کارخانه «روغن موتور جهان» در سال ۱۳۴۴ تأسیس، «سردخانه میوه جهان» در سال ۱۳۴۴ تأسیس کارخانجات «پلاستیک‌سازی آرمه» و تأسیس «شرکت آبادانی جهان». گفتنی است در آن سال ها جهان چیت ۱۵ درصد تولیدات نساجی ایران را به خود اختصاص داده بود. فاتح کارخانجاتی نیز در دیگر شهرها داشت از جمله کارخانه چای در رامسر، کارخانه «بسته‌بندی چای جهان» در تهران و کارخانه «پشم‌بافی جهان» در قاسم‌آباد تهران.

در نیمه اول قرن حاضر، شاهد شکل‌گیری واحد‌های صنعتی و علمی متعددی در کرج  شدیم که از آن جمله می‌توان به صنایعی نظیر کارخانه قند، کارخانه ذوب آهن، صنایع نساجی مقدم، شرکت فرش ایران، نفت پارس و شرکت اِشتاد اشاره کرد. همچنین مراکز آموزشی و پژوهشی‌ای چون دانشکده کشاورزی (مدرسه فلاحت)، تعلیمات حرفه‌ای کرج، مرکز اصلاح بذر و نهال، سرم سازی رازی و موسسه استاندارد نام برد همچنین فاتح یک دامداری نیز در سال ۱۳۴۱ تأسیس می‌کند که زیر نظر اداره دامپزشکی اداره ‌شده است.

کرج، شهر مهاجرت اقوام در سایه فاتح

در نهایت با ایجاد فرصت‌های شغلی در کرج، امواج مهاجرتی بزرگی به این شهر آغاز شد. یکی از این جریان‌ های مهاجرتی، به واسطه کارخانجات جهان شکل‌ می‌گیرد به این ترتیب، حضور کارخانه‌ها به شکل‌ گیری یک گروه از مهاجران یزدی در کرج منجر می‌شود؛ مهاجرانی که امروز به عنوان یکی از گروه‌های قومی بارز این شهر شناخته می‌شوند و جالب توجه آن‌ که «۴۰۰ دستگاه»، محله‌ای که امروز به یزدی نشین بودن شهرت دارد، در واقع کوی کارگران کارخانه جهان‌چیت بوده است.

فاتح به موازات فعالیت های صنعتی خویش، با کمک یک مهندس خارجی دو محله «چهارصد دستگاه» و «جهانشهر» را ایجاد می کند و. ۴۰۰ دستگاه که در ابتدا آن را «جهان‌آباد» یا «کوی کارگران جهان‌چیت» نامیده بودند خیابان بهشتی در این تقسیم‌ بندی نقش یک مرز را بازی می‌کند. در سمت جنوب این خیابان کارخانه‌های جهان‌ چیت، روغن نباتی جهان و ۴۰۰ دستگاه قرار دارند و در شمال این خیابان منطقه جهانشهر واقع شد این تقسیم‌بندی در خود، نوعی از قشربندی اجتماعی را رعایت کرده است.

درمانگاه راست‌روش فعلی و مسجد جامع چهارصد دستگاه نیز از دیگر ساخت و سازهای خدماتی او در ۴۰۰ دستگاه است. دیگر کارهای خدماتی او در جهانشهر عبارتند ساخت بیمارستان شهید مدنی (شیروخورشید سابق)، اهدا زمین ساختمان هلال احمر(شیروخورشید سابق)، ساخت کافه جهان، اهداء زمین برای قبرستان حاجی‌آباد و ساخت زورخانه فاتح، ساخت مسجد رسول اکرم نیز که پس از فوت او به پایان می‌رسد.

در میان کارهای فاتح، آنچه بیش از دیگر کارهایش به همان قوت پیشین پابرجاست درخت‌های کهن سالی هستند که هنوز هم جهانشر را از دیگر بخش‌های شهر کرج متمایز می‌کنند. بخش قابل توجهی از زمین‌های سبز و پارک‌های امروز کرج، حاصل فعالیت های اقتصادی و کشاورزی فاتح است. امروز، باغ‌های جهانشهر یکی از سرمایه‌های محیط زیستی کرج محسوب می‌شود.

تاسیس مراکز فرهنگی و قطب کانون علم و دانش در کرج

ساخت مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای در منطقه جهانشهر کرج با توجه به رشد جمعیت و تغییر شیوه معیشت از کشاورزی به صنعت جایگاه ویژه‌ای دارد. این تحولات، در آن سال‌ها به لزوم آموزش‌های تخصصی و فنی برای گروه‌های مختلف مردم دامن‌زده بود و در ارتقاع سطح کیفی و دانش فنی اهالی کرج و در سطحی وسیع‌تر، منطقه و ایران موثر بود همچنین بسیاری از کرجی‌ ها از خدمات آموزشی رایگان آن استفاده کرده‌اند.

ودر نهایت بنیاد خیریه فاتح  نیز در سال ۱۳۵۲ در جهان‌شهر کرج به ثبت رسید. سرمایه اولیه بنیاد،. بنیاد به هیچ حزب سیاسی وابسته نبود و حق دخالت در سیاست را نداشت. هدف بنیاد، گسترش فرهنگ عمومی از طریق تأسیس مدرسه، کتابخانه، مسجد، فیلم آموزنده، انواع کمک‌ نقدی و غیرنقدی به دانش‌آموزان و دانشجویان، خدمات بهداشتی مثل تأسیس درمانگاه، آموزشگاه پرستاری، پرورشگاه، مهد کودک، خوابگاه و . . . بود. درآمد بنیاد را مؤسسین از طریق واگذاری زمین، ساختمان، اجاره املاک زراعتی، وجوه نقدی و سهام تامین می‌کردند.

پایان زندگی فاتح و خاموشی کارخانجات

فاتح کرج در بیستم مرداد سال ۱۳۵۳ ه.ش هنگامی که مشغول رانندگی به محل کار بود زیر پل درحال ساخت ستارخان ترور می شود و در یکی از باغ‌های جهانشهر کرج، در مجاورت درختانی که اغلب بینشان قدم می‌زد به خاک سپرده شد. پس از ترور فاتح، مدیریت کارخانجات وی منتقل شد و در نهایت پس از انقلاب بنیاد شهید و بنیاد مستضعفان تمام اموال او را مصاده کردند. در نبود مدیریتی صحیح که مانند فاتح یزدی اشراف کامل به مجموعه داشته باشد، کارخانجات وی یکی پس از دیگری ورشکسته شده و در نهایت بسیاری از کارگران این کارخانجات بیکار شدند.

در یک نگاه و کلام آخر

وی به عنوان یکی از سرمایه‌دارن مطرح زمان خود، فعالیت ‎های اقتصادی متعددی داشته اما حاصل این فعالیت‌ ها در بسیاری از جنبه‌ های اقتصادی، اجتماعی، خدماتی، شهری و زیست محیطی کرج بصورت مستقیم یا غیرمستقیم تاثیرگذار بود. همانطور که نقش فاتح در توسعه صنعت، اقتصاد، بازرگانی و بنیاد فاتح در کشور علی الخصوص  شهرکرج چشم گیر بود و این مرد بزرگ همیشه در یادها خواهد ماند تا زمانی که این درخت های سر به فلک کشیده ایستاده اند و تا زمانی که  درموسسات آموزشی، علمی و فرهنگی، دختران، پسران و نخبگان ما کسب علم می کنند و جویای علم و دانش هستند.

همانگونه که این اسطوره با ایجاد باغات بزرگ در شهر کرج و آموزش جوانانمان در موسسات، گل های این باغ ها را زینت شهرکرج کرد باقیات الصالحات او خواهد بود.

روحت شاد  و یادت گرامی مرد بزرگ